Mesacê sistemi

Biz bu gibi gramer hususlarını yıllar önce tartışmıştık, sen bana hâlâ seni kaale almadığımdan dem vuruyorsun. Sen anlamıyor veya bilmiyorsun diye hemen yanlış olma ihtimali üzerine durup yerine yapmacık ve uyduruk sözcükler koyduğunda daha mı doğru oluyor sence? Roşan Hayıg'ı ben şahsen tanımıyorum, dolayısıyla o bizi bağlamaz. Bizler yıllardır bu işle uğraşıyoruz. Bıra Asmên'in Zazaca diyalektleri üzerine yazmış olduğu bir doktora tezi vardır. Sayın Haydar Şahin'in bir Türkçe açıklamalı Zazaca öğrenme kitabının Zazaca düzeltisini ben yaptım mesela. Onun dışında Zazaca etimolojisi üzerine birlikte çalıştığımız henüz tamamlanmamış bir projemiz var. Her neyse...

Sorularının cevaplarına gelince:

kiu projesi henüz açılmadığı için genel mesajlar dışında kapsama alanı dardır. Yürürlükte olan diq projesidir ve dolayısıyla sistem mesajları da daha geniş bir alana nüfuz ediyor. Kaldı ki bunlar iki ayrı projelerdir. Herhangi bir bahane ile bunları birbiriyle takaslamak olamayacağı gibi, buna wiki komitesinden onay da verilmez.

- Hiç bir yerde name space diye bir komut yoktur. Bunu İngilizce'de bitişik yazmışlar. Türkçe'de de bu bir tamlamayla birlikte birbirinden iki ayrı sözcüklerle yazılmıştır.

- perre [> per, perr] = kanat, kol, taraf

- pere = para

- pele [> pel] = yaprak (defter veya ağaç yaprağı)

- musnayene = öğretmek, bımusne = öğret

- mocnayene = göstermek, bımocne = göster

- berdene = götürmek, bere = götür

• Emir kipinde ikinci tekil şahıs için -e eki alır, yani bımusne, bımocne veya bere (bımusn, bımocn veya ber olmaz.)

- ser = yukarı, üst (sonda -e yok, tek 'r' ile)

- sere = baş, kafa (tek 'r' ile, sonda -e [eril eki, telafuzda vurgulu] var)

- serre = yıl, sene (çift 'r' ile, sonda -e [dişil eki, telafuzda vurgusuz] var)

• Zazaca'da ad/isim olan sözcükler ya erildir ya da dişildir. Aynı sözcük hem eril hem de dişil olarak kullanılmaz. Ancak bazı cinsiyete tabi olan istisnalar dışında.

Örneğin:

- her = eşek (eril), yani erkek eşek

- here = eşek (dişil), yani dişi eşek

• Bu -e dişil eki bir de sıfatlara eklenerek, sözcüklerin eril ve dişilliğine göre ayırt edilmesini sağlar.

Şöyle ki:

- gewr [eril], gewre [dişil] = gri, boz

Örneğin:

- hero gewr = gri/boz (erkek) eşek

- hera gewre = gri/boz (dişi) eşek

Zazaki de goreyê izafey, hali u kopula peybendê (sufiksê) nameyan

• (Zazaca'da tamlama, durum ve koşaca göre ad ekleri)

İzafe

• (Tamlama)

İzafeyê namey

• (Ad tamlaması)

Hal (casus) durum	Neri -ê ... -i/-e/-an eril	May -a ... -i/-e/-an dişil	Xeylê -ê(n)/-anê ... -i/-e/-an çoğul
Halo raşt (casus rectus) yalın durum	her-ê ciran-i = herê cirani eşeğ-i [eril] komşu-nun [eril] = komşunun eşeği her-ê ciran-e = herê cirane eşeğ-i [eril] komşu-nun [dişil] = komşunun eşeği her-ê ciran-an = herê ciranan eşeğ-i [eril] komşu-ların [çoğul] = komşuların eşeği	her-a ciran-i = hera cirani eşeğ-i [dişil] komşu-nun [eril] = komşunun eşeği her-a ciran-e = hera cirane eşeğ-i [dişil] komşu-nun [dişil] = komşunun eşeği her-a ciran-an = hera ciranan eşeğ-i [dişil] komşu-ların [çoğul] = komşuların eşeği	her-ê(n) ciran-i = herê(n) cirani eşek-leri [çoğul] komşu-nun [eril] = komşunun eşekleri her-ê(n) ciran-e = herê(n) cirane eşek-leri [çoğul] komşu-nun [dişil] = komşunun eşekleri her-ê(n) ciran-an = herê(n) ciranan eşek-leri [çoğul] komşu-ların [çoğul] = komşuların eşekleri
Halo çewt (casus obliquus) bükümlü durum	her-ê ciran-i = herê cirani eşeğ-ini [eril] komşu-nun [eril] = komşunun eşeğini her-ê ciran-e = herê cirane eşeğ-ini [eril] komşu-nun [dişil] = komşunun eşeğini her-ê ciran-an = herê ciranan eşeğ-ini [eril] komşu-ların [çoğul] = komşuların eşeğini	her-a ciran-i = hera cirani eşeğ-ini [dişil] komşu-nun [eril] = komşunun eşeğini her-a ciran-e = hera cirane eşeğ-ini [dişil] komşu-nun [dişil] = komşunun eşeğini her-a ciran-an = hera ciranan eşeğ-ini [dişil] komşu-ların [çoğul] = komşuların eşeğini	her-anê ciran-i = heranê cirani eşek-lerini [çoğul] komşu-nun [eril] = komşunun eşeklerini her-anê ciran-e = heranê cirane eşek-lerini [çoğul] komşu-nun [dişil] = komşunun eşeklerini her-anê ciran-an = heranê ciranan eşek-lerini [çoğul] komşu-ların [çoğul] = komşuların eşeklerini

İzafeyê sıfeti

• (Sıfat tamlaması)

Hal (casus) durum	Neri eril -o ... -Ø / -ê ... -i	May dişil -a ... -e	Xeylê çoğul -ê(n) ... -i / -anê ... -an
Halo raşt (casus rectus) yalın durum	her-o gewr-Ø = hero gewr eşek [eril] gri [eril] = gri eşek	her-a gewr-e = hera gewre eşek [dişil] gri [dişil] = gri eşek	her-ê(n) gewri = herê(n) gewri eşekler [çoğul] gri [çoğul] = gri eşekler
Halo çewt (casus obliquus) bükümlü durum	her-ê gewr-i = herê gewri eşeği [eril] gri [eril] = gri eşeği	her-a gewr-e = hera gewre eşeği [dişil] gri [dişil] = gri eşeği	her-anê gewran = heranê gewran eşekleri [çoğul] gri [çoğul] = gri eşekleri

Halê namey

• (Ad durumları)

Hal (casus) durum	Neri eril	May dişil	Xeylê çoğul
Halo raşt -Ø/-e/-i (casus rectus) yalın durum	her-Ø = her erkek eşek	her-e = here dişi eşek	her-i = heri eşekler [çoğul]
Halo çewt -i/-e/-an (casus obliquus) bükümlü durum	her-i = eşeğ-i (eril) heri = eşeği	her-e = eşeğ-i (dişil) here = eşeği	her-an = eşek-leri (çoğul) heran = eşekleri
Halê izafey ê ... -i/-e/-an (casus genitivus) tamlama durumu	ê her-i = eşeğ-in (eril) ê heri = eşeğin	ê her-e = eşeğ-in (dişil) ê here = eşeğin	ê her-an = eşek-lerin (çoğul) ê heran = eşeklerin
Halê dayene -i/-e/-an rê (casus dativus) yönelme durumu	her-i rê = eşeğ-e (eril) heri rê = eşeğe	her-e rê = eşeğ-e (dişil) here rê = eşeğe	her-an rê = eşek-lere (çoğul) heran rê = eşeklere
Halê ciyakerdene -i/-e/-an ra (casus separativus) çıkma durumu	her-i ra = eşek-ten (eril) heri ra = eşekten	her-e ra = eşek-ten (dişil) here ra = eşekten	her-an ra = eşek-lerden (çoğul) heran ra = eşeklerden
Halê barkerdene 1 -i/-e/-an ro (casus sublativus 1) ?	her-i ro = eşek-? (eril) heri ro = eşek?	her-e ro = eşek-? (dişil) here ro = eşek?	her-an ro = eşek-ler? (çoğul) heran ro = eşekler?
Halê mendene -i/-e/-an de (casus adessivus) bulunma durumu	her-i de = eşek-te (eril) heri de = eşekte	her-e de = eşek-te (dişil) here de = eşekte	her-an de = eşek-lerde (çoğul) heran de = eşeklerde
Halê berdene era ... -i/-e/-an (casus allativus) ?	era her-i = eşek-? (eril) era heri = eşek?	era her-e = eşek-? (dişil) era here = eşek?	era her-an = eşek-ler? (çoğul) era heran = eşekler?
Halê barkerdene 2 ero ... -i/-e/-an (casus sublativus 2) ?	ero her-i = eşek-? (eril) ero heri = eşek?	ero her-e = eşek-? (dişil) ero here = eşek?	ero her-an = eşek-ler? (çoğul) ero heran = eşekler?
Halê cıkewtene ede ... -i/-e/-an (casus illativus) ?	ede her-i = eşek-? (eril) ede heri = eşek?	ede her-e = eşek-? (dişil) ede here = eşek?	ede her-an = eşek-ler? (çoğul) ede heran = eşekler?
Halê piyabiyene ebe ... -i/-e/-an (casus soziativus) ?	ebe her-i = eşek-le (eril) ebe heri = eşekle	ebe her-e = eşek-le (dişil) ebe here = eşekle	ebe her-an = eşek-lerle (çoğul) ebe heran = eşeklerle
Halê piyaşiyene -Ø/-e/-i be ... -i/-e/-an ra (casus komitativus) ?	her-Ø be her-i ra = eşek ile eşek (eril) her be heri ra = eşek ile eşek	her-e be her-e ra = eşek ile eşek (dişil) here be here ra = eşek ile eşek	heri be her-an ra = eşekler ile eşekler (çoğul) heri be heran ra = eşekler ile eşekler
Halê vengdayene -o/-ê/-êne (casus vocativus) seslenme durumu	her-o! = eşek! (eril) hero! = eşek!	her-ê = eşek! (dişil) herê! = eşek!	her-êne! = eşekler! (çoğul) herêne! = eşekler!

Edati, zey ê, (e)be [> bı > -b], (e)de [> dı > -d], (e)ra, rê u (e)ro ciya nuşiyenê. (ê, (e)be, (e)de, (e)ra, rê u (e)ro gibi edatlar ayrı yazılır.)

Kopula

• (Koşaç)

biyene [kopula, -b-]	Neri eril -Ø ... -o o ... -o	May dişil -e ... -a a ... -a	Xeylê çoğul -i ... -ê ê ... -ê
Kopula koşaç ez : -an = ezan tı : -ay = tıyay o : -o = oyo a : -a = aya (> awa) ma : -ime = mayme şıma : -ê = şımayê ê : -ê = êyê	her-Ø gewr-o = her gewro eşek [eril] gridir [eril] = eşek gridir o gewr-o = o gewro o [eril] gridir [eril] = o gridir	her-e gewr-a = here gewra eşek [dişil] gridir [dişil] = eşek gridir a gewr-a = a gewra a [dişil] gridir [dişil] = o gridir	her-i gewrê = heri gewrê eşekler [çoğul] gri(ler)dir [çoğul] = eşekler gri(ler)dir ê gewr-ê = ê gewrê onlar [çoğul] gri(ler)dir [çoğul] = onlar gri(ler)dir

Zazaki de kopula piya nuşiyena. (Zazaca'da koşaç bitişik yazılır.

-e, -iye, -lociye

Nê peybendi -e, -iye u -lociye gani wına bınuşiyê, çıke nê vengi Zazaki rê mexsusê. Eke nê peyê çekuyan de zey -, -i u -loci bınuşiyê, çekuy manenê ro çekuyanê Tırki ya zi Kurdki. Beno ke tayê cayan de be na hal vaciyenê, hema ê cayan de heni aseno ke tesirê Tırki ya zi Kurdki cı rê biyo u eslê çekuyan vuriyo.

-e m : Peybendê nameyê maykekio. [No veng tayê cayan de biyo -ı, tayê cayan de zi gıno waro.]

Dewe [> dewı > dew]

Sûke [> sûkı > sûk]

-iye m : Zazaki de peybendê nameyê maykekio. Çekuyê ke eslê cı Yun.K. ra be rıstımê -ia -ία ra yenê, inan de no peybend beno -iye.

Zanışiye: ~ Za. zanıtene > zanış- + Template:Zz icon -iye.

Anatomiye: ~ Yun.K. anatomía ανατομία

İmperatoriye: ~ Lat. imperator + Template:Zz icon -iye.

Kategoriye: ~ Yun.K. katēgoría κατηγορία

-lociye m : ~ Yun.K. -logía -λογία < lógos λόγος "qıse, çekuye" ra yeno.

Biyolociye: ~ Yun.K. bíos βίος "heyat" + ~ Yun.K. -logía -λογία

Ekolociye: ~ Yun.K. oíkos οίκος "dorme" + ~ Yun.K. -logía -λογία

Psikolociye: ~ Yun.K. psyχē ψυχη "nefes, roh" + ~ Yun.K. -logía -λογία

Sosyolociye: ~ Lat. socialis < socius "wertağ" + ~ Yun.K. -logía -λογία -- Mirzali (talk) 16:16, 16 May 2014 (UTC)

Bizde per kelimesini yaprak anlamında kullanıyoruz. Mı hewt peri kıtab wend. cümlesinde olduğu gibi. Mısayen=öğrenmek Mısnayen=göstermek, öğretmek anlamında kullanılıyor.Benim kelimeleri hatalı görmen bu yüzden. - hero siya = gri/boz (erkek) eşek

- hera siya = gri/boz (dişi) eşek şeklinde kullanım bizde de var. - Birde werênayış kelimesini kullanıyorsun. -Werênayış=yiyiş.Mesela: no xeyar werêno. na debeş werênê.Werêne burda ancak feed kelimesinin karşılığı olarak kullanılır. Birde bütün kelimelein sonuna -e getiriyorsun. bütün kelimeler -e ekini alamazlar. Kopula oldukları için kelimenin sonuna gelirler orada da kelimeden ayrı yazılırlar, tıpkı edatlar gibi. Detay olarak da farklı bir yazımı var kopulaların. fiillerle bitişik fiiller dışındaki kelimelerle ayrı yazılırlar.

-iye eki yabancı kelimelerde kullanılıyor. onuda xoser î olarak bedirxan alfabesinde kullanılıyor. okunuşta -iy gibi bir ses var. -iy olarak bitse de senin yazdıpın gibi -iye şeklinde okunabiliyor. Yabancı kelimeler zazacadaki gibi değillerdir. eril yada dişil deillerdir. eşcinsellerdir veya bizdeki anlamıyla Nerimaki durumundalar. burada bazı örnekleri var bakabilirsin.

Kelimelerin sonunda zaten e varsa iki tane ee mi yazmak lazım. Yani pere kelimesini peree şeklinde mi okuyoruz. kelimenin sonunda ünsüz harf vurgulu ise kelime sonunda e kullanılmaz. ama kelime sonundaki harf normal ünsüz ise e harfi zaten kullanılır. Birde û harfi var. bedirxan alfabesinde kullanılıyor ama arapçada peltek harflerle birlikte okunan u harfinin ince okunması ile elde ediliyor. yani öyle bir harf aslında yok.

Sosyolociye: ~ Lat. socialis < socius "wertağ" + ~ Yun.K. -logía -λογία şeklinde bir kullanım var. Sonunda locia varsa Sosyoloji kelimesini: Sosyolocia, Sosyolociya şeklinde kullanalım. -logía -λογία şeklinde kullanım varken yabancı bir kelimenin sonuna lociye şeklinde kullanım olduğu zaman benim kafa almıyor.

Of be kardeşim of! Sana bir şey anlatmak, deveye hendek atlatmaktan daha zor. Sanki biz senin gibi, dilde var olmayan yeni kaideler uyduruyormuşuz gibi. Hiç detaylı olarak incelemiyorsun ki, hep yüzeysel olarak geçip gidiyorsun ve anlamaya çalışmıyorsun. Senin veya benim doğru diye bir şey yoktur. Dilin yapısı ne ise onu kabullenmek zorundasın. Dili kendi kafana göre yapay bir şekilde değiştiremezsin.

• mısayene/musayene = öğrenmek
• mısnayene/musnayene = öğretmek
• mocnayene = göstermek
• siya = siyah, kara
• gewr = gri, boz
• werê- [> hurê-] + -nayene = werênayene/hurênayene= tartışmak

werdene = yemek

indicative = bildirme kipi	continuative = süreklilik kipi	subjunctive = dilek kipi	imperative = emir kipi
ez wenan	ezo wenan	ez bıwerin	-
tı wenay	tıya wenay	tı bıwerê	tı bıwere > bure
o weno	oyo weno	o bıwero	o bıwero > buro
a wena	awa wena	a bıwero	a bıwero > buro
ma wenime	mao wenime	ma bıwerime	ma bıwerime > burime
şıma wenê	şımaê wenê	şıma bıwerê	şıma bıwerê > burê
ê wenê	êyê wenê	ê bıwerê	ê bıwerê > burê

nerimaki diye saçma üçüncü bir cinciyet ayrımı yoktur. İşte tam bu gibi kelimelerde doğal cinsiyete göre, dişi olacak sözcüklere dişil -e eki eklenir. Bu ek telafuzda vurgusuz olduğu için bazı yörelerde -ı olmuş, bazı yörelerde de tamamen kaybolmuş. Ancak, bu vurgusuz ek yazıda yazılıp gösterilmesi lazım. -- Mirzali (talk) 13:00, 17 May 2014 (UTC)

Ben kendim dili değiştirmeye kalksam bile yarın öbür gün başka biri çıkacak ulan biz senin yolundan mı gideceğiz diyecektir. wikisözlük projesinde çok fazla kelime çıkıyor karşıma dilin çoğu özelliği kendini farkettiriyor. Sanırım yöresel farklılıklar ve gramerik ayrımlar var.

Mocnayeni kullanıyorsun inanıyorum ki doğru kullanımdır ama burada kullanılmıyor onun yerine musnayen yada mısnayen kullanılıyor.diğer bir husus ise werênayen. Bu elma yenir mi? na sa werêna?. werênayışa na sayer seni na? Bu elma nasıl yenir? böyle bir kullanımı var. bunun dışında bir anlam ifade etmiyor. illa kullanmak istiyorsan kullan. ama başka birileri çıkıpta bu bize bir anlam ifade etmiyor derlerse de ben karışmam. Peşti yerine paşti veya phaşti bizde kullanılıyor.Category yerine rat, rêz gibi bir kalime de kullanılabilir. pek çok irani dilde bu bu şekilde kullanılıyor. Eril ve dişil var bu kesin. Nerimaki yada Nötr kelimeler de var. ARapçada eril dişil kelimeler var. Bizde nerimaki veya nötr olmalarının sebebi yabancı kelimer olması ve zazaca gramere uymamlarından kaynaklanıyor.

• werê- (> hurê-) = Bu ayrı biz sözcüktür. Kürtçe'de buna pêk- derler. Türkçe karşılığını sözlüklerde bulamadım şimdilik.

werêardene = barıştırmak

werêameyene = barışmak

werêfiştene = karıştırmak

werêkewtene = karışmak

werênayene = tartışmak

werêniyene = tartışılmak

• werdene = yemek
• weriyene = yenilmek

Na saye werina? = Bu elma yenir mi?.

Weriyena / Weriyayışê na saye senêno? = Bu elmanın yenilişi nasıldır?

Zazaca'da sadece iki cinsiyet vardır. Bunlar da neri ve maki'dir. Nerimaki ya da nötr diye bir cinsiyet yoktur. Öyle algıladığın kelimelerdeki asıl bulunması gereken dişil soneki -e'den kaynaklanıyor. Bu vurgusuz ek bazı yörelerde telafuz yönünden hafifleyip -ı'ya dönüşmüş, yine bazı yörelerde de tamamen düşmüştür. Hal böyle olunca o kelime -e'siz söylenip ve yazılınca iki cinsiyet için de geçerli oluyor. Bu da o kelimenin nötr olduğu izlenimini veriyor. Halbuki dişi olacak kelimeler için o kelimeler dişil -e soneki ile yazıldığında eril ve dişil kelimeler birbirinden kolaylıkla ayırdedilebilir. Asıl olan da budur. Diğer türlü sadece yöresel ağız olarak kalır ve herkes tarafından anlaşılmaz. -- Mirzali (talk) 20:26, 19 May 2014 (UTC)