Portal:Pa/WebFonts
Template:Infobox Country
"ਭਾਰਤ" (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: India , ਹਿੰਦੀ: भारत, ਉਰਦੂ: بھارت), ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਤੋਰ ਤੇ ਭਾਰਤ ਗਣਰਾਜ, ਦਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਦੁਨਿਆ ਦਾ ਸੱਤਵਾਂ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਤੇ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਇਹ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ੧੨੧ ਕਰੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਹੱਦਾਂ ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ, ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਬੰਨਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਭੂਟਾਨ, ਚੀਨ, ਨੇਪਾਲ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਬਰਮਾ ਨਾਲ ਹੱਦਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਪਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ 'ਚ ਇਹ ਸ੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਅਤੇ ਮਾਲਦੀਵ; ਵਧੇਰੇ ਅੰਡਮਾਨ ਨਿਕੋਬਾਰ ਆਪਣੀ ਪੰਨ-ਹੱਦਾਂ ਥਾਈਲੈੰਡ ਅਤੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਹੈ। ੧,੨੧ ਕਰੌੜ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਨਾਲ, ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਨ-ਸੰਖਿਆ ਵਾਲਾ ਦੇਸ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਜੁਗਰਾਫੀਆ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਇਹ ਦੁਨਿਆਂ ਦਾ ਸੱਤਵਾਂ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪਾਸੇ ਸਾਗਰ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਚੀਨ, ਨੇਪਾਲ, ਭੂਟਾਨ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਬਰਮਾ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।
ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਘਰ ਅਤੇ ਵਪਾਰਿਕ ਰਸਤਿਆਂ ਦਾ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਰਾਜ, ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਆਪਣੀ ਵਪਾਰਿਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਿਕ ਧਨੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਚ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਧਰਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ੪ ਧਰਮ --- ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ, ਬੁੱਧ ਧਰਮ, ਜੈਨ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਇਥੇ ਹੀ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਏ। ਜਦਕਿ ਪਾਰਸੀ, ਇਸਾਈ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਬਾਹਰੋਂ ਆਏ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਅਨੇਕਤਾ ਭਰੇ ਮਾਹੋਲ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਇਸਤੇ ਕਬਜਾ ਕੀਤਾ। ੧੯੪੭ ਵਿਚ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਅਜਾਦ ਹੋਇਆ।
ਭਾਰਤ ਆਲਮੀ ਵਪਾਰ ਅਦਾਰੇ (ਆਲਮੀ ਤਜਾਰਤੀ ਅਦਾਰੇ) ਦਾ ਮੋਢੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ।
ਬੋਲੀਆਂ
ਭਾਰਤ 'ਚ ਕਈ ਬੋਲੀਆਂ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਫ੍ਰੀਕਾ ਮਹਾਂਦੀਪ ਕੋਲ ਸਭ ਤੋ ਵੱਧ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਦਾ ਜਖੀਰਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਮੁੱਖ ਪਧਰ ਤੇ ਦੋ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਟੱਬਰੀ ਬੋਲੀਆਂ ਹਨ: ਹਿੰਦ-ਆਰਿਆਈ ਅਤੇ ਦ੍ਰਵਿੜ ਬੋਲੀਆਂ। ਤਕਰੀਬਨ ੬੯% ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਹਿੰਦ-ਆਰਿਆਈ ਅਤੇ ੨੬% ਦ੍ਰਵਿੜ ਬੋਲੀਆਂ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਆਸਟ੍ਰੋ-ਏਸ਼ਿਆਈ ਬੋਲੀਆਂ ਵੀ ਭਾਰਤ 'ਚ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਤਕਰੀਬਨ ੫% ਲੋਕ ਤਿਬਤ-ਬਰਮੀ ਬੋਲੀਆਂ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।
ਹਿੰਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਸੀ ਬੋਲੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਭਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਵਰਤੋ ਵਿਚ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੀ ਕੁਲ ੪੧% ਲੋਕ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਸਿਰਫ ਵਪਾਰਿਕ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਆਈਨ ਨੇ ੨੧ ਹੋਰ ਬੋਲੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿਤੀ ਹੈ। ਜਾਂ ਤਾਂ ਵਧੇਰੇ ਲੋਕ ਉਹਨਾ ਬੋਲੀਆਂ ਨੂੰ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਉਹਨਾ ਭਾਸ਼ਵਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਵਧੇਰੇ ਹੈ।
ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ 'ਚ ਪੰਜਾਬੀ, ਛਤੀਸਗੜ੍ਹੀ, ਬੰਗਾਲੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ, ਮਾਰਹੱਟੀ, ਉੜੀਆ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰੀ; ਜਦਕਿ ਦਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਨੜ, ਤੇਲਗੂ, ਤਮਿਲ ਅਤੇ ਮਲਿਆਲਮ ਬੋਲੀਆਂ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕੁਲ ੨੩ ਕੰਮਕਾਜੀ ਬੋਲੀਆਂ ਹਨ।
| ਬੋਲੀਆਂ | ਵੱਡਾ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ | ਮੁਹਾਰਨੀ | ਛੋਟਾ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ |
|---|---|---|---|
| ਪੰਜਾਬੀ | ਭਾਰਤੀ ਗਣਰਾਜ | ਭਾਰਤ | |
| ਅਸਾਮੀ | ভাৰত গণৰাজ্য | ਭਾੜੋਤ ਗੋਣੋਰਾਜਿਓ | ভাৰত ਭਾੜੋਤ |
| ਬੰਗਾਲੀ | ভারত গণরাজ্য | ਬ੍ਹਾੜੋਤ ਗੋਣੋਰਾਜਿਓ | ভারত ਬ੍ਹਾੜੋਤ |
| ਬੋਡੋ | |||
| ਡੋਗਰੀ | |||
| ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ | Republic of India | ਰਿਪਬਲਿਕ ਔਫ ਇੰਡੀਆ | India ਇੰਡੀਆ |
| ਗੁਜਰਾਤੀ | ભારતીય પ્રજાસત્તાક | ਭਾਰਤੀਆ ਪ੍ਰਜਸੱਤਾਕ | ભારત ਭਾਰਤ |
| ਹਿੰਦੀ | भारत गणराज्य | ਭਾਰਤ ਗਣਰਾਜਿਆ | भारत ਭਾਰਤ |
| ਕੰਨੜ | ಭಾರತ ಗಣರಾಜ್ಯ | ਭਾਰਤ ਗਣਰਾਜਿਆ | ಭಾರತ ਭਾਰਤ |
| ਕਸ਼ਮੀਰੀ | ہِندوستان | ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ | ہِندوستان ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ |
| ਕੋਂਕਕਣੀ | भारोत गोणराज | ਭਾਰੋਤ ਗੋਣਰਾਜ | भारोत ਭਾਰੋਤ |
| ਮੈਥਿਲੀ | |||
| ਮਲਿਆਲਮ | ഭാരതം | ਭਾਰਤਮ | ഭാരതം ਭਾਰਤਮ |
| ਮਨੀਪੁੜੀ (ਮੇਥੀ) | ভারত গণরাজ্য | ਭਾਰੋਤ ਗੋਣੋਰਾਜਿਓ | ভারত ਭਾਰੋਤ |
| ਮਰਹੱਟੀ | भारतीय प्रजासत्ताक | ਭਾਰਤੀਆ ਪ੍ਰਜਸੱਤਾਕ | भारत ਭਾਰਤ |
| ਨੇਪਾਲੀ | भारत गणराज्य | ਭਾਰਤ ਗਣਰਾਜ਼ਿਆ | भारत ਭਾਰਤ |
| ਓੜੀਆ | ଭାରତ | ਭਾਰਤ | ଭାରତ ਭਾਰਤ |
| ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ | भारत गणराज्य | ਭਾਰਤ ਗਣਰਾਜਿਆ | भारत ਭਾਰਤ |
| ਸੰਥਲੀ | |||
| ਸਿੰਧੀ | ڀارت، هندستانڀارت، | ਅਈਆਰਤਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ | هندستانڀارت ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ |
| ਤਮਿਲ | இந்தியக் குடியரசு | ਇੰਡੀਅਕ ਕੁਦਿਆਰਸੁ | இந்தியா ਭਾਰਧਮ |
| ਤੇਲਗੂ | భారత గణరాజ్యము | ਭਾਰਤ ਗਣ ਰਾਜਿਆਮ | భారత్ ਭਾਰਥ |
| ਉਰਦੂ | جمہوریہ بھارت | ਜਮਹੂਰੀਅਤਿ ਭਾਰਤ | بھارت ਭਾਰਤ |
ਸ਼ਬਦ ਉੱਤਪੱਤੀ
ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਤੋਂ ਪਿਆ, ਇਰਾਨੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਦਰਿਆ ਨੂੰ ਹਿੰਦ ਉਚਾਰਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਤੋ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਪੈ ਗਿਆ। ਯੂਨਾਨੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਇੰਡੀਆ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਭਾਰਤ ਇਥੇ ਦੇ ਇਕ ਰਾਜੇ ਭਰਤ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਰਖੀਆਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਉਚਾਰਨ ਤੇ ਹੀ ਸਹਿਮਤ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ੧੯੪੭ ਤੋ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।
ਭੂਗੋਲ
ਭਾਰਤ, ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਹਿੱਸਾ, ਭਾਰਤੀ ਟੇਕਟੋਨਿਕ ਪਲੇਟ ਦੇ ਉਪਰ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਥੋੜੀ ਪਲੇਟ ਹਿੰਦ-ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆਈ ਪਲੇਟ ਨਾਲ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਭੂਵਿਗਿਆਨਿਕ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ੭ ਕਰੋੜ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਮਹਾਂਦੀਪ ਗੋੰਡਵਾਨਾ ਦਾ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਉੱਤਰ-ਪੁਰਬ ਵੱਲ ਨੂੰ ਵਧਣ ਲੱਗਾ। ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਯੁਰੇਸ਼ਿਅਨ ਪਲੇਟ ਨਾਲ ਹੋਏ ਟੱਕਰਆ ਨਾਲ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਹਿਮਾਲਿਆ ਚੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋ ਵੱਡੇ ਦਰਿਆ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਪੱਛਮ 'ਚ ਥਾਰ ਮਾਰੂਥਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਰਾਵਲੀ ਨੇ ਬਾਰਿਸ਼ਾਂ ਤੋ ਵਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉੱਤਰ ਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਧਰਤੀ ਤੇ ਦਖਣ ਚ ਕਠੋਰ ਪਠਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਅਨੇਕਤਾ ਦਾ ਪੁਤਲਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਗੰਗਾ, ਜਮਨਾ, ਸਤਲੁਜ, ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ ਆਦਿ ਵੱਡੀਆਂ ਨਦੀਆ ਭਾਰਤ ਚ ਹੀ ਹਨ। ਸਾਰਾ ਦੇਸ਼ ਮੋੰਸੂਨ ਦੀ ਬੋਛਾਰਾਂ ਤੋ ਹੀ ਝੜੀ ਦਾ ਸੁੱਖ ਮਾਣਦਾ ਹੈ।
ਜੀਵ ਵਿਵਿਧਤਾ
ਭਾਰਤ ਚ ਬੋਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜੀਵ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਹਨ, ੭.੬% ਸਤਨਧਾਰੀ, ੧੨.੬% ਪੰਛੀ, ੬.੨% ਰੇਂਘਨਵਾਲੇ, ੪.੪% ਜਲਥਲਚੱਲ, ੧੧.੭% ਮਛੀਆਂ ਅਤੇ ੬.੦% ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲੇ ਪੋਧੇ ਹਨ।
ਸਰਕਾਰ
ਭਾਰਤ ਦੁਨਿਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋ ਵੱਡਾ ਗਣਰਾਜ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਰਕਾਰ (ਹਕੂਮਤ) ਤਿੰਨ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਹੋਈ ਹੈ: ਵਿਧਾਇਕਾ / ਕਨੂੰਨਸਾਜ (ਜੋ ਕਨੂੰਨ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਸੰਸਦ), ਕਾਰਜਪਾਲਿਕਾ/ ਹਕੂਮਤਿ ਮੁਲਕ (ਸਰਕਾਰ) ਅਤੇ ਨਿਆਪਾਲਿਕਾ/ ਅਦਾਲਤ (ਜੋ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਰਹਿਣ 'ਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ)।
ਕਨੂੰਨਸਾਜ ਸ਼ਾਖ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਆਉੰਦੀ ਹੈ, ਜੋਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ (ਦਾਰ-ਅਲ-ਹਕੂਮਤ), ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਹੈ। ਸੰਸਦ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਹੋਈ ਹੈ: ਉਪਰਲਾ ਸਦਨ, ਰਾਜ ਸਭਾ (ਰਿਆਸਤੀ ਪਰਿਸ਼ਦ); ਹੇਠਲਾ ਸਦਨ, ਲੋਕ ਸਭਾ (ਲੋਕਾਂ ਸਦਨ)। ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ੨੫੦ ਸਭਾਸਦ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ੫੪੫ ਸਭਾਸਦ ਹਨ।
ਕਾਰਜਪਾਲਿਕਾ ਸ਼ਾਖ ਵਿਚ ਸਦਰ (ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ), ਨਾਇਬ ਸਦਰ (ਉਪਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ), ਵਾਜ਼ੀਰਿਆਜ਼ਾਮ (ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ) ਅਤੇ ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਦੀ ਪਰਿਸ਼ਦ ਆਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਦਰ ੫ ਸਾਲ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕੋਲ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਤਾਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਸਦਰ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਚੁਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨਿਆਪਾਲਿਕਾ ਸ਼ਾਖ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਦਾਲਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਕੋਲ ੨੧ ਉਚ ਅਦਾਲਤਾਂ ਹਨ।
ਸਰਹੱਦਾਂ ਦਾ ਕਲੇਸ਼
ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਈ ਵਿਵਾਦ ਪਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਕਈ ਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਾਨਤ ਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਕਬਜ਼ੇ ਦੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਰਿਆਸਤ ਹੋਣ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਨਾਈ ਦਿੰਦੇ। ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਭਾਰਤ ਵੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਨੂੰ ਓਹਨਾ ਦਾ ਹੋਣ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ।
੧੯੧੪ ਵਿਚ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਤਿਬਤ ਵਿਚਕਾਰ ਮਕਮਹੋਨ ਰੇਖਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਲਗਦੀ ਤਿਬਤ ਦੀ ਹੱਦ ਹੋਣ ਦਾ ਕਰਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਸ਼ਿਮਲਾ ਸੰਧੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ। ਤਿਬਤ ਦੀ ਵਿਸਥਾਪਤ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਰੇਖਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਤਿਬਤ ਨਾਲ ਲਗਦੀ ਹੱਦ ਮੰਨਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਚੀਨ ਇਸ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ। ਸਿੱਟੇ ਵੱਜੋਂ, ਚੀਨ ਅਰੁਣਾਚਲ ਨੂੰ ਦਖਣੀ ਤਿਬਤ ਜਾਂ ਤਿਬਤ ਦਾ ਦਖਣੀ ਹਿੱਸਾ ਕਹਿ ਕੇ ਸੱਦਦਾ ਹੈ।
ਅਕਤਸਾਦ
ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਕਤਸਾਦ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਕਤਸਾਦ $੫੬੮੦੦ ਕਰੋੜ Gross domestic product (GDP) ਦੇ ਨਾਲ ਦੁਨਿਆ ਦੀ ੧੧ ਵੀਂ ਸਭਤੋ ਵੱਡੀ ਅਕਤਸਾਦ ਹੈ। PPP ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਕਤਸਾਦ ਚੋਥੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਹੈ।
ਇਥੇ ਜਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਆਬਾਦੀ ਗਰੀਬ ਹੈ। ੨੭.੫% ਆਬਾਦੀ ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ ਤੋ ਹੇਠਾਂ ਹੈ। ੮੦.੪% ਆਬਾਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ $੨ ਤੋਂ ਘੱਟ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਲੋਕ
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ੧੨੧ ਕਰੋੜ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਤਕਰੀਬਨ ੭੦% ਲੋਕ ਕਿਸਾਨੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ, ਰਾਜਪੂਤ, ਦ੍ਰਵਿੜ, ਤੇਲਗੂ ਮਰਹੱਟੇ, ਅਸਾਮੀ ਆਦਿ ਖੇਤਰ ਪੱਖ ਤੋਂ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ੨੩ ਕੰਮਕਾਜੀ ਬੋਲੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕੁਲ ੧੬੨੫ ਬੋਲੀਆਂ ਤੇ ਲਹਿਜੇ ਬੋਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਸਭਿਆਚਾਰ
ਪਥਰ ਯੁਗ ਦੀਆਂ ਨਕਾਸ਼ੀ ਦਰ ਗੁਫਾ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ 'ਚੋ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਨਕਾਸ਼ੀਆਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਨਾਚ ਤੇ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਹੋ ਆਦਿ ਧਰਮ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਲਿਪਿਕ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਿਕ ਸਮੇਂ, ਰਾਮਾਇਣ ਅਤੇ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੇ ਆਦਿ ਰੂਪ ਤਕਰੀਬਨ ੫੦੦-੧੦੦ ਈਸਾ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖੇ ਗਏ।
ਕਈ ਆਧੁਨਿਕ ਧਰਮ ਵੀ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹਨ : ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ, ਜੈਨ ਧਰਮ, ਬੋਧ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ। ਇਹਨਾ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਕੋਲ ਅਲਗ ਵਿਰਾਸਤਾਂ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਧਰ੍ਮਾ ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਧਰਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਆਪਸ ਚ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪਧਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਬਤੋਂ ਵੱਡਾ ਧਰਮ ਹੈ; ਇਸਲਾਮ ਦੇ ੧੨.੮ %; ਇਸਾਈਅਤ ਦੇ ੨.੯ %; ਸਿੱਖੀ ਦੇ ੧.੯ %; ਬੋਧ ਦੇ ੦.੮ % ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ੦.੪ % ਲੋਕ ਧਾਰਨੀ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਿਆਸਤਾਂ
ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਮੰਤਵ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਆਦਾ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਰਿਆਸਤਾਂ ਜਾਂ ਰਾਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਛ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਘ ਰਾਜਕਰਦ ਰਿਆਸਤਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕੁਲ ੨੯ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ੭ ਸੰਘ ਰਾਜਕਰਦ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹਨ।
ਰਿਆਸਤਾਂ
| ਸੰਖਿਆ | ਰਾਜ | ਕੋਡ | ਰਾਜਧਾਨੀ |
|---|---|---|---|
| 1 | ਆਂਦਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | AP | ਹੈਦਰਾਬਾਦ |
| 2 | ਅਰੁਨਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | AR | ਈਟਾਨਗਰ |
| 3 | ਅਸਾਮ | AS | ਦਿਸਪੂਰ |
| 4 | ਬਿਹਾਰ | BR | ਪਟਨਾ |
| 5 | ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ | CT | ਰਾਏਪੁਰ |
| 6 | ਗੋਆ | GA | ਪਣਜੀ |
| 7 | ਗੁਜਰਾਤ | GJ | ਗਾਂਧੀਨਗਰ |
| 8 | ਹਰਿਆਣਾ | HR | ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ |
| 9 | ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | HP | ਸ਼ਿਮਲਾ |
| 10 | ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ | JK | ਜੰਮੂ (ਸਰਦੀਆਂ ਨੂੰ) ਸ੍ਰੀਨਗਰ (ਗਰਮੀਆਂ ਨੂੰ) |
| 11 | ਝਾਰਖੰਡ | JH | ਰਾਂਚੀ |
| 12 | ਕਰਨਾਟਕ | KA | ਬੰਗਲੌਰ |
| 13 | ਕੇਰਲਾ | KL | ਤਿਰੁਵਨਨ੍ਤਪੁਰਮ |
| 14 | ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | MP | ਭੁਪਾਲ |
| 15 | ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ | MH | ਮੁੰਬਈ |
| 16 | ਮਨੀਪੁਰ | MN | ਇੰਫਾਲ |
| 17 | ਮੇਘਾਲਿਆ | ML | ਸ਼ਿਲਾਂਗ |
| 18 | ਮਿਜ਼ੋਰਮ | MZ | ਈਜਾਵਲ |
| 19 | ਨਾਗਾਲੈਂਡ | NL | ਕੋਹੀਮਾ |
| 20 | ਉੜੀਸਾ | OR | ਭੁਵਨੇਸ਼੍ਵਰ |
| 21 | ਪੰਜਾਬ | PB | ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ |
| 22 | ਰਾਜਸਥਾਨ | RJ | ਜੈਪੁਰ |
| 23 | ਸਿੱਕਮ | SK | ਗਾਨ੍ਤੋਕ |
| 24 | ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ | TN | ਚਨੇਈ |
| 25 | ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ | TR | ਅਗਰਤਲਾ |
| 26 | ਉੱਤਰਖੰਡ | UL | ਦੇਹਰਾਦੂਨ |
| 27 | ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | UP | ਲਖਨਊ |
| 28 | ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ | WB | ਕੋਲਕਾਤਾ |
| 29 | ਦਿੱਲੀ | D | ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ |
ਸੰਘ ਰਾਜਕਰਦ ਰਿਆਸਤਾਂ
| ਸੰਖਿਆ | ਰਾਜ-ਖੇਤਰ | ਕੋਡ | ਰਾਜਧਾਨੀ |
|---|---|---|---|
| A | ਅੰਡੇਮਾਨ ਨਿਕੋਬਾਰ ਦੀਪ ਸਮੂਹ | AN | ਪੋਰ੍ਟ ਬ੍ਲੇਯਰ |
| B | ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ | CH | ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ |
| C | ਦਾਦਰ ਅਤੇ ਨਗਰ ਹਵੇਲੀ | DN | ਸਿਲ੍ਵਾਸਾ |
| D | ਦਮਨ ਅਤੇ ਦਿਵ | DD | ਦਮਨ |
| E | ਲਕਸ਼ਦੀਪ | LD | ਕਵਰਤ੍ਤੀ |
| F | ਪਂਡੇਚਿਰੀ | PY | ਪਂਡੇਚਿਰੀ |
ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਰੁਪ ਵਿੱਚ ਉਦਏ
ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਨਾਤਨ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮਨੁੱਖ - ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੀ । ਸ਼ਿਰੀਮਦਭਾਗਵਤ ਦੇ ਪਞਚਮ ਸਕੰਧ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ੍ਰਸ਼ਟਿ ਉਤਪੱਤੀ ਦੇ ਬਾਦ ਬ੍ਰਹਮੇ ਦੇ ਮਾਨਸ ਪੁੱਤ ਸਵਇੰਭੂ ਮਨੂੰ ਨੇ ਵਿਵਸਥਾ ਸੰਭਾਲੀ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤ , ਪ੍ਰਿਅਵਰਤ ਅਤੇ ਉੱਤਾਨਪਾਦ ਸਨ । ਉੱਤਾਨਪਾਦ ਭਗਤ ਧਰੁਵ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਿਅਵਰਤ ਦੇ ਦਸ ਪੁੱਤ ਸਨ । ਤਿੰਨ ਪੁੱਤ ਬਾਲਿਅਕਾਲ ਵਲੋਂ ਹੀ ਉਦਾਸੀਨ ਸਨ । ਇਸ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਿਅਵਰਤ ਨੇ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਸੱਤ ਭੱਜਿਆ ਵਿੱਚ ਵਿਭਕਤ ਕਰ ਇੱਕ - ਇੱਕ ਭਾਗ ਹਰ ਇੱਕ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ ਆਗਨੀਧਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੰਬੂਦਵੀਪ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਰਜ ਸਪੁਰਦ ਗਿਆ । ਬੁਢੇਪਾ ਵਿੱਚ ਆਗਨੀਧਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨੌਂ ਪੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਜੰਬੂਦਵੀਪ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਨੌਂ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਫਰਜ ਸਪੁਰਦ । ਇਸ ਨੌਂ ਪੁੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਨ ਧੁੰਨੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਿਮਵਰਸ਼ ਦਾ ਧਰਤੀ - ਭਾਗ ਮਿਲਿਆ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿਮਵਰਸ਼ ਨੂੰ ਆਪ ਦੇ ਨਾਮ ਅਜਨਾਭ ਵਲੋਂ ਜੋੜ ਕਰ ਅਜਨਾਭਵਰਸ਼ ਫੈਲਾਇਆ ਹੋਇਆ ਕੀਤਾ । ਇਹ ਹਿਮਵਰਸ਼ ਜਾਂ ਅਜਨਾਭਵਰਸ਼ ਹੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਸੀ । ਰਾਜਾ ਧੁੰਨੀ ਦੇ ਪੁੱਤ ਸਨ ਰਿਸ਼ਭ । ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਦੇ ਸੌ ਪੁੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਭਰਤ ਜਿਏਸ਼ਠ ਅਤੇ ਸਭਤੋਂ ਗੁਣਵਾਨ ਸਨ । ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਨੇ ਬਾਣਪ੍ਰਸਥ ਲੈਣ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਰਾਜਪਾਟ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ । ਪਹਿਲਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦਾ ਨਾਮ ॠਸ਼ਭਦੇਵ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨਾਭਿਰਾਜ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਅਜਨਾਭਵਰਸ਼ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ । ਭਰਤ ਦੇ ਨਾਮ ਵਲੋਂ ਹੀ ਲੋਕ ਅਜਨਾਭਖੰਡ ਨੂੰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ।
ਇਤਿਹਾਸ
ਪਾਸ਼ਾਣ ਯੁੱਗ ਭੀਮਬੇਟਕਾ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਗੁਫਾਵਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਮ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹਨ । ਪਹਿਲਾਂ ਸਥਾਈ ਬਸਤੀਆਂ ਨੇ ੯੦੦੦ ਸਾਲ ਪੂਰਵ ਸਵਰੁਪ ਲਿਆ । ਇਹੀ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਕਰ ਸਿੰਧੁ ਘਾਟੀ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈ , ਜੋ ੨੬੦੦ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਅਤੇ ੧੯੦੦ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ ਉੱਤੇ ਸੀ । ਲੱਗਭੱਗ ੧੬੦੦ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਆਰਿਆ ਭਾਰਤ ਆਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਜਵਾਬ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੈਦਿਕ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਸੂਤਰਪਾਤ ਕੀਤਾ । ਇਸ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਸਰੋਤ ਵੇਦ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣ ਹਨ । ਪਰ ਆਰਿਆ - ਹਮਲਾ - ਸਿੱਧਾਂਤ ਹੁਣੇ ਤੱਕ ਵਿਵਾਦਸਪਦ ਹੈ । ਲੋਕਮਾਨਿਏ ਬਾਲ ਗੰਗਾਧਰ ਟਿੱਕਾ ਸਹਿਤ ਕੁੱਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਰਿਆ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਹੀ ਸਥਾਈ ਨਿਵਾਸੀ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੈਦਿਕ ਇਤਹਾਸ ਕਰੀਬ ੭੫ , ੦੦੦ ਸਾਲ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੈ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦਰਵਿੜ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ । ਦੋਨਾਂ ਜਾਤੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦੂੱਜੇ ਦੀਆਂ ਖੂਬੀਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਿਸ਼ਰਤ - ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤਾ ।
੫੦੦ ਈਸਵੀ ਪੂਰਵ ਕॆ ਬਾਅਦ ਕਈ ਆਜਾਦ ਰਾਜ ਬੰਨ ਗਏ । ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਰੰਭਿਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ੋਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਮੌਰਿਆ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਉਲੇਖਨੀਯ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਪਰਤਾਪੀ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ਇਤਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ । ੧੮੦ ਈਸਵੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਲੋਂ ਵਿਚਕਾਰ ਏਸ਼ਿਆ ਵਲੋਂ ਕਈ ਹਮਲਾ ਹੋਏ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਣਾਮਸਵਰੂਪ ਜਵਾਬ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਦਵੀਪ ਵਿੱਚ ਯੂਨਾਨੀ , ਸ਼ੱਕ , ਪਾਰਥੀ ਅਤੇ ਓੜਕ ਕੁਸ਼ਾਣ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸਥਾਪਤ ਹੋਏ ।
ਤੀਜੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਗੁਪਤ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਸੀ , ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਵਰਣਿਮ ਕਾਲ ਕਹਲਾਇਆ । ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭਿੰਨ - ਭਿੰਨ ਕਾਲ - ਖੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਚਾਲੁਕਿਅ , ਗੁਲਾਮ , ਚੋਲ , ਪੱਲਵ ਅਤੇ ਪਾਂਡਿਅ ਰਹੇ । ਈਸੇ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਸੰਗਮ - ਸਾਹਿਤ ਆਪਣੇ ਚਰਮ ਉੱਤੇ ਸੀ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਮਿळ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪਰਿਵਰਧਨ ਹੋਇਆ । ਸਾਤਵਾਹਨੋਂ ਅਤੇ ਚਾਲੁਕਯੋਂ ਨੇ ਵਿਚਕਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਵਰਚਸਵ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ । ਵਿਗਿਆਨ , ਕਲਾ , ਸਾਹਿਤ , ਹਿਸਾਬ , ਖਗੋਲਸ਼ਾਸਤਰ , ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਤਕਨੀਕੀ , ਧਰਮ , ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਵਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਣਕਾਲ ਵਿੱਚ ਫਲੇ - ਫੂਲੇ ।
੧੨ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ , ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਆਕਰਮਣਾਂ ਦੇ ਬਾਦ , ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਾਰਾ ਭਾਗ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਾਧੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ; ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ , ਸਾਰਾ ਉਪਮਹਾਦਵੀਪ ਮੁਗਲ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਅਧੀਨ । ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਜੈਨਗਰ ਸਾਮਰਾਜ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਨਿਕਲਿਆ । ਹਾਲਾਂਕਿ , ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤ: ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਰੂਪ ਵਲੋਂ , ਰਾਖਵਾਂ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਰਾਜ ਬਾਕੀ ਰਹੇ , ਅਤੇ ਅਸਤੀਤਵ ਵਿੱਚ ਆਏ । ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਸੰਖਿਪਤ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਤਰਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਰਾਠੋਂ ਦਾ ਉਤਕਰਸ਼ ਹੋਇਆ । ਜਵਾਬ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਈ ।
੧੭ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਮਧਿਅਕਾਲ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲ , ਡਚ , ਫ਼ਰਾਂਸ , ਬਰੀਟੇਨ ਸਹਿਤ ਅਨੇਕ ਯੂਰੋਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ , ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਲੋਂ ਵਪਾਰ ਕਰਣ ਦੇ ਇੱਛਕ ਸਨ , ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਤੰਰਿਕ ਸ਼ਾਸਕੀਏ ਅਰਾਜਕਤਾ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਚੁੱਕਿਆ ਅੰਗ੍ਰੇਜ ਦੂੱਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਲੋਂ ਵਪਾਰ ਦੇ ਇੱਛਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੇ ਅਤੇ ੧੮੪੦ ਤੱਕ ਲੱਗਭੱਗ ਸੰਪੂਰਣ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਏ । ੧੮੫੭ ਵਿੱਚ ਬਰੀਟੀਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡਿਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਅਸਫਲ ਬਗ਼ਾਵਤ , ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਸਵਤੰਤਰਤਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਲੜਾਈ ਵਲੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਦੇ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਾਰਾ ਭਾਗ ਸਿੱਧੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ।
ਕੋਣਾਰਕ - ਚੱਕਰ - ੧੩ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ , ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਸਿਦਘ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸਮਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ।
ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਪਟਲ ਉੱਤੇ ਬਦਲਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਰੀਸਥਤੀਆਂ ਦੇ ਚਲਦੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੌਧਿਕ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਸੂਤਰਪਾਤ ਹੋਇਆ ਜਿਨ੍ਹੇ ਸਾਮਾਜਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਅਨੇਕ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਏਵਮ ਆਂਦੋਲਨੋਂ ਦੀ ਨੀਵ ਰੱਖੀ । ੧੮੮੫ ਵਿੱਚ ਇੰਡਿਅਨ ਨੇਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਕਾਂਗਰੇਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੇ ਸਵਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਤੀਮਾਨ ਸਵਰੂਪ ਦਿੱਤਾ । ਵੀਹਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਲੰਬੇ ਸਮਾਂ ਤੱਕ ਅਜਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਹਿੰਸਾਵਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਚੱਲਿਆ , ਜਿਸਦਾ ਨੇਤ੍ਰਤਅਲਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ , ਜੋ ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਰੁਪ ਵਲੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ , ਨੇ ਕੀਤਾ । ਇਸਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਸ਼ਿਵ ਆਜ਼ਾਦ , ਸਰਦਾਰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ , ਸੁਖਦੇਵ , ਰਾਜਗੁਰੂ , ਨੇਤਾਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦ੍ਰ ਬੋਸ , ਵੀਰ ਸਾਵਰਕਰ ਆਦਿ ਦੇ ਨੇਤ੍ਰਤਅਾਤੇ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਫਲਸਰੁਪ ੧੫ ਅਗਸਤ , ੧੯੪੭ ਭਾਰਤ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਾਸਨ ਵਲੋਂ ਪੂਰਣਤਯਾ ਅਜਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ । ਤਦੁਪਰਾਂਤ ੨੬ ਜਨਵਰੀ , ੧੯੫੦ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਲੋਕ-ਰਾਜ ਬਣਾ ।
ਇੱਕ ਬਹੁਜਾਤੀਏ ਅਤੇ ਬਹੁਧਾਰਮਿਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਮਾਂ - ਸਮਾਂ ਉੱਤੇ ਸਾੰਪ੍ਰਦਾਇਿਕ ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਵੈਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ ਹੈ । ਖੇਤਰੀ ਅਸੰਤੋਸ਼ ਅਤੇ ਬਗ਼ਾਵਤ ਵੀ ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਹਿੱਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ , ਉੱਤੇ ਇਸਦੀ ਧਰਮਨਿਰਪੇਕਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਜਨਤਾਂਤਰਿਕਤਾ , ਕੇਵਲ ੧੯੭੫ - ੭੭ ਨੂੰ ਛੱਡ , ਜਦੋਂ ਤਤਕਾਲੀਨ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ , ਅਖੰਡਤ ਰਹੀ ਹੈ ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਸ਼ਟਰੋਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਨਸੁਲਝੇ ਸੀਮਾ ਵਿਵਾਦ ਹਨ । ਇਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸਨੂੰ ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੀਆਂ ਉੱਤੇ ਲੜਾਈ ਦਾ ਵੀ ਸਾਮਣਾ ਕਰਣਾ ਪਿਆ ਹੈ । ੧੯੬੨ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੇ ਨਾਲ , ਅਤੇ ੧੯੪੭ , ੧੯੬੫ , ੧੯੭੧ ਏਵੰ ੧੯੯੯ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਲੜਾਇਯਾਂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹਨ ।
ਭਾਰਤ ਗੁਟਨਿਰਪੇਕਸ਼ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ।
੧੯੭੪ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਪਰਮਾਣੁ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸਦੇ ਬਾਅਦ ੧੯੯੮ ਵਿੱਚ ੫ ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਕੀਤੇ ਗਏ । ੧੯੯੦ ਦੇ ਦਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਆਰਥਕ ਸੁਧਾਰੀਕਰਣ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਸਭਤੋਂ ਤੇਜੀ ਵਲੋਂ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਰਾਸ਼ਟਰੋਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
ਸੈਨਿਕ ਸ਼ਕਤੀ
੧੯੪੭ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅਜਾਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਲੋਂ , ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੌਹਾਰਦਪੂਰਣ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਏ ਰੱਖਿਆ ਹੈ । ੧੯੫੦ ਦੇ ਦਸ਼ਕ ਵਿੱਚ , ਇਹ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਵਲੋਂ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਏਸ਼ਿਆ ਵਿੱਚ ਯੂਰੋਪੀ ਕਾਲੋਨੀਆਂ ਦੀ ਅਜਾਦੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗੁਟ ਨਿਰਪੇਖ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਗੂ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ । ੧੯੮੦ ਦੇ ਦਸ਼ਕ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇ ਸੱਦੇ ਉੱਤੇ ਦੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਸੰਖਿਪਤ ਫੌਜੀ ਹਸਤੱਕਖੇਪ ਕੀਤਾ , ਮਾਲਦੀਵ , ਸ਼ਿਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ੇਂ ਵਿੱਚ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਥੋਹਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਫੌਜ ਭੇਜਿਆ । ਹਾਲਾਂਕਿ , ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਤਨਾਵ ਸੰਬੰਧ ਪਿਆ ਰਿਹਾ , ਅਤੇ ਦੋਨਾਂ ਦੇਸ਼ ਚਾਰ ਵਾਰ ਯੁਧਦਰ ( ੧੯੪੭ , ੧੯੬੫ , ੧੯੭੧ ਅਤੇ ੧੯੯੯ ਵਿੱਚ ) ਲਈ ਚਲਾ ਹੈ । ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਵਾਦ ਇਸ ਯੁੱਧਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਸੀ , ੧੯੭੧ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਜੋ ਤਤਕਾਲੀਨ ਪੂਰਵੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਅਸ਼ਾਂਤਿ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । ੧੯੬੨ ਦੇ ਭਾਰਤ - ਚੀਨ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ੧੯੬੫ ਦੇ ਲੜਾਈ ਦੇ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਰੀਬ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਆਰਥਕ ਵਿਕਾਸ ਦਿੱਤੀ । ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ , ਸੰਨ ੧੯੬੦ ਦੇ ਦਸ਼ਕ ਵਲੋਂ , ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭਤੋਂ ਬਹੁਤ ਹਥਿਆਰ ਆਪੂਰਤੀਕਰਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਭਰੀ ਸੀ ।
ਅੱਜ ਰੂਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਮਰਿਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ , ਭਾਰਤ ਫੈਲਿਆ ਇਜਰਾਇਲ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਿਆ ਹੈ । ਹਾਲ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ , ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਵਪਾਰ ਸੰਗਠਨ ਲਈ ਇੱਕ ਦੱਖਣ ਏਸ਼ੀਆਈ ਏਸੋਸਿਏਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ । ੧੦ , ੦੦੦ ਰਾਸ਼ਟਰ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਕਰਮੀਆਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪੈਂਤੀ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਭਿਆਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਵੀ ਵੱਖਰਾ ਬਹੁਪਕਸ਼ੀਏ ਮੰਚਾਂ , ਖਾਸਕਰ ਪੂਰਵੀ ਏਸ਼ਿਆ ਸਿਖਰ ਬੈਠਕ ਅਤੇ G - ੮੫ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਭਾਗੀਦਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਆਰਥਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੱਖਣ ਅਮਰੀਕਾ , ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਏਸ਼ਿਆ ਦੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਘਨਿਸ਼ਠ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹੈ । ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਪੂਰਵ ਦੇ ਵੱਲ ਵੇਖੋ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੰਜੋਗ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਇਹ ਆਸਿਆਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਮੁੱਦੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਫੈਲਿਆ ਲੜੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਕੋਰੀਆ ਨੇ ਵੀ ਮਦਦ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਲੋਂ ਆਰਥਕ ਨਿਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ।
੧੯੭੪ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਪਰਮਾਣੁ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ੧੯੯੮ ਵਿੱਚ ਭੂਮੀਗਤ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਕੀਤਾ । ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲ ਹੁਣ ਤਰ੍ਹਾਂ - ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਮਾਣੁ ਹਥਿਆਰਾਂ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਹੁਣੇ ਰੂਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹੈ ।
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ , ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰੋਪੀ ਸੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਆਰਥਕ , ਸਾਮਰਿਕ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸਹਿਯੋਗ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ । ੨੦੦੮ ਵਿੱਚ , ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ੈਰ ਫ਼ੌਜੀ ਪਰਮਾਣੁ ਸਮੱਝੌਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ । ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲ ਪਰਮਾਣੁ ਹਥਿਆਰ ਸੀ ਅਤੇ ਪਰਮਾਣੁ ਅਪ੍ਰਸਾਰ ਸੁਲਾਹ ( ਏਨਪੀਟੀ ) ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਇਹ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਰਮਾਣੁ ਊਰਜਾ ਏਜੰਸੀ ਅਤੇ ਨਿਊਕਲਿਅਰ ਸਪਲਾਇਰਸ ਗਰੁਪ ( ਏਨਏਸਜੀ ) ਵਲੋਂ ਛੁੱਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ , ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਰਮਾਣੁ ਤਕਨੀਕੀ ਅਤੇ ਵਣਜ ਉੱਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਰੋਕ ਖ਼ਤਮ . ਭਾਰਤ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਅਸਲੀ ਪਰਮਾਣੁ ਹਥਿਆਰ ਰਾਸ਼ਟਰਤ ਬੰਨ ਗਿਆ ਹੈ । ਏਨਏਸਜੀ ਛੁੱਟ ਦੇ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਵੀ ਰੂਸ , ਫ਼ਰਾਂਸ , ਯੂਨਾਇਟੇਡ ਕਿੰਗਡਮ , ਅਤੇ ਕਨਾਡਾ ਸਹਿਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਗ਼ੈਰ ਫ਼ੌਜੀ ਪਰਮਾਣੁ ਊਰਜਾ ਸਹਿਯੋਗ ਸਮੱਝੌਤੇ ਉੱਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕਰਣ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥਾਵਾਨ ਹੈ ।
ਲੱਗਭੱਗ ੧ . ੩ ਮਿਲਿਅਨ ਸਰਗਰਮ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ , ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਤੀਜਾ ਸਭਤੋਂ ਬਹੁਤ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਦੀ ਸ਼ਸਤਰਬੰਦ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ , ਨੌਸੇਨਾ , ਹਵਾ ਫੌਜ , ਅਤੇ ਅਰੱਧਸੈਨਿਕ ਜੋਰ , ਤਟਰਕਸ਼ਕ , ਅਤੇ ਸਾਮਰਿਕ ਜਿਵੇਂ ਸਹਾਇਕ ਜੋਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਸਤਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਦੇ ਸਰਵੋੱਚ ਕਮਾਂਡਰ ਹੈ । ਸਾਲ ੨੦੧੧ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰੱਖਿਆ ਬਜਟ ੩੬ . ੦੩ ਅਰਬ ਅਮਰਿਕੀ ਡਾਲਰ ਰਿਹਾ ( ਜਾਂ ਸਕਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ ਦਾ ੧ . ੮੩ % ) । ੨੦੦੮ ਦੇ ਇੱਕ SIPRI ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ , ਭਾਰਤ ਖਰੀਦ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀਏ ਫੌਜ ਦੇ ਫੌਜੀ ਖਰਚ ੭੨ . ੭ ਅਰਬ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਰਿਹਾ । ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦੇ ਵਾਰਸ਼ਿਕ ਰੱਖਿਆ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ੧੧ . ੬ ਫ਼ੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ , ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਪੈਸਾ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਹੋਰਸ਼ਾਖਾਵਾਂਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਲੋਂ ਫੌਜੀ ਦੇ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਪੈਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮਿਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭਤੋਂ ਵੱਡੇ ਹਥਿਆਰ ਆਯਾਤਕ ਬੰਨ ਗਿਆ ਹੈ ।
ਭੂਗੋਲ ਅਤੇ ਮੌਸਮ
ਹਿਮਾਲਾ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਾਸ਼ਮੀਰ ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਅਰੁਣਾਂਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਪੂਰਵੀ ਸੀਮਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ
ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਜਵਾਬ - ਪਸ਼ਚਿਮੀਏ ਪ੍ਰਾਂਤ ਹਿਮਾਲਾ ਦੀਆਂ ਪਹਾਙਯੋਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ । ਬਾਕੀ ਭਾਗ ਉੱਤਰੀ , ਵਿਚਕਾਰ ਅਤੇ ਪੂਰਵੀ ਭਾਰਤ ਗੰਗਾ ਦੇ ਉਪਜਾਊ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਬਣਾ ਹੈ । ਉੱਤਰੀ - ਪੂਰਵੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਲੋਂ ਚੋਟੀ ਹੋਇਆ , ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਥਾਰ ਦਾ ਮਰੁਸਥਲ ਹੈ । ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਲੱਗਭੱਗ ਸੰਪੂਰਣ ਹੀ ਦੱਖਨ ਦੇ ਪਠਾਰ ਵਲੋਂ ਨਿਰਮਿਤ ਹੈ । ਇਹ ਪਠਾਰ ਪੂਰਵੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਾਲਾ ਘਾਟਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ।
ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਨਦੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਗੰਗਾ , ਬਰਹਮਪੁਤਰ , ਜਮੁਨਾ , ਗੋਦਾਵਰੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਾ ਭਾਰਤ ਵਲੋਂ ਹੋਕੇ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਭੂਮੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ ਉਪਜਾਊ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਭਿੰਨਤਾ ਹੈ । ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਕਿਨਾਰੀ ਅਤੇ ਗਰਮ ਮਾਹੌਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਥੇ ਹੀ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕੜੀ ਸਰਦੀ , ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਜਿਆਦਾ ਵਰਖਾ ਹੈ ਉਥੇ ਹੀ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਦੀ ਖੁਸ਼ਕੀ । ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਰਖਾ ਮੁੱਖਤਆ ਮਾਨਸੂਨ ਹਵਾਵਾਂ ਵਲੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਜਨਸਾਂਖਿਾਇਕੀ
ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭਤੋਂ ਬਡਾ ਧਰਮ ਹੈ - ਇਸ ਚਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਗੋਆ ਦਾ ਇੱਕ ਮੰਦਿਰ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ
ਭਾਰਤ ਚੀਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਜਨਸੰਖਿਆ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਦੀਆਂਵਿਭਿੰਨਤਾਵਾਂਵਲੋਂ ਭਰੀ ਜਨਤਾ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ , ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਧਰਮ , ਸਾਮਾਜਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸੌਹਾਰਦਰ ਅਤੇ ਸਮਰਸਤਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵੈਰੀ ਹਨ ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ੬੪ . ੮ ਫ਼ੀਸਦੀ ਸਾਕਸ਼ਰਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ੭੫ . ੩ % ਪੁਰਖ ਅਤੇ ੫੩ . ੭ % ਔਰਤਾਂ ਸਾਕਸ਼ਰ ਹਨ । ਲਿੰਗ ਅਨਪਾਤ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰ ਇੱਕ ੧੦੦੦ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸਿਰਫ ੯੩੩ ਔਰਤਾਂ ਹਨ । ਕਾਰਜ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦਰ ( ਕੁਲ ਜਨਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜ ਕਰਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਾ ਭਾਗ ) ੩੯ . ੧ % ਹੈ । ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਲਈ ਇਹ ਦਰ ੫੧ . ੭ % ਅਤੇ ਸਤਰੀਆਂ ਲਈ ੨੫ . ੬ % ਹੈ । ਭਾਰਤ ਦੀ ੧੦੦੦ ਜਨਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ੨੨ . ੩੨ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵੱਧਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇ ਅੱਧੇ ਲੋਕ ੨੨ . ੬੬ ਸਾਲ ਵਲੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਹਨ ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ੮੦ . ੫ ਫ਼ੀਸਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਹਿੰਦੂ ਹੈ , ੧੩ . ੪ ਫ਼ੀਸਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ਿਆ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੀਸਰੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਹੈ । ਹੋਰ ਧਰਮਾਵਲੰਬੀਆਂ ਵਿੱਚ ਈਸਾਈ ( ੨ . ੩੩ % ) , ਸਿੱਖ ( ੧ . ੮੪ % ) , ਬੋਧੀ ( ੦ . ੭੬ % ) , ਜੈਨ ( ੦ . ੪੦ % ) , ਅਇਯਾਵਲਿ ( ੦ . ੧੨ % ) , ਯਹੂਦੀ , ਪਾਰਸੀ , ਅਹਮਦੀ ਅਤੇ ਬਹਾਈ ਆਦਿ ਸਮਿੱਲਤ ਹਨ ।
ਭਾਰਤ ਦੋ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ - ਸੂਤਰਾਂ : ਆਰਿਆ ਅਤੇ ਦਰਵਿੜਭਾਸ਼ਾਵਾਂਦਾ ਸਰੋਤ ਵੀ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਕੁਲ ੨੩ਭਾਸ਼ਾਵਾਂਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਮਧੰਦਾ ਲਈ ਵਰਤੋ ਦੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ . ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਤਮਿਲ ਵਰਗੀ ਅਤਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜੰਮੀ ਹਨ । ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ , ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਬਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨਭਾਸ਼ਾਵਾਂਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ , ਜਿਸਦਾ ਵਿਕਾਸ ਪਥਿਆਸਵਸਤੀ ਨਾਮ ਦੀ ਅਤਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਸ਼ਾ / ਬੋਲੀ ਵਲੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ . ਤਮਿਲ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਸਾਰੀ ਭਾਰਤੀਭਾਸ਼ਾਵਾਂਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਲੋਂ ਹੀ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ , ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਤਮਿਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸ਼ਬਦ ਸਮਾਨ ਹਨ ! ਕੁਲ ਮਿਲਿਆ ਕਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ੧੬੫੨ ਵਲੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬੋਲੀਆਂ ਬੋਲੀ ਜਾਤੀਂ ਹਨ ।
ਬਾਰਲੇ ਪੇਜ
Template:ਕਾਮਨਜ਼ Online Travel India - http://www.takeofftrip.com
- http://www.citymayors.com/government/india_government.html#Anchor-Municipal-49575
- Example of district with different subdivisions
- Seasons, Climate, Global Warming in India - Reference Links Students Project